جشن آب پاشونک
جشن آب پاشونک جشنی برای آغاز تابستان است که به آن جشن اول تووستونی یا جشن آبریزگان ، جشن سرشوی،آفریجگان، عیدالاغتسال و یا نوروز طبری نیز گفته می شود.
این جشن در روز اول تابستان برگزار می شود روزی که خورشید بالاترین جایگاه خود در افق شمال خاوری طلوع و در بالاترین جایگاه خود در افق شمال باختری غروب می کند و بلند ترین روز سال و کوتاه ترین شب سال را پدید می اورد.
در گذشته برای نخستین روز تیرماه به عنوان طولانی ترین روز سال مانند شب یلدا که طولانی ترین شب سال است ،جشنی برپا می کردند و در این جشن از خداوند طلب باران می کنند .
چندین روایت هست که گفته های متفاوتی از به وجود آمدن جشن آب دارند یکی از این روایات براساس روایات ابوریحان است که می گوید منشا برگزاری جشن آب به زمان جمشید باز می گردد به طوری که در آن زمان جانداران بسیار زیاد شده بودند و خداوند زمین را سه برابر بزرگ تر کرده است و به دستور خداوند مردم غسل کردند تا از گناناهانشان پاک شوند.
روایتی دیگر نقل کرده است که در ایران باستان 7 سال خشکسالی اتفاق افتاده است و پادشاه آن زمان بسیار نگرارن گرسنگی مردم بوده اما در ان زمان کسی بر اثر گرسنگی نمرده و پس از بارش اولین باران این روز را جشن گرفتند .
در روایتی دیگر آمده است که هنگام برگشت کیخسرو از جنگ با افراسیاب در بالای کوه در کنار چشمه ای با دیدن یک فرشته از هوش می رود و پاشیده شدن آب به صورت کیخسرو باعث می شود که به هوش بیاید و اینگونه جشن آب پاشونک مرسوم می شود.
در منبعی دیگر ذکر شده است که یکی از پادشاهان ایرانی هنگام برگشت از جنگ در روستایی توقف می کند و برا شستن دست های خود به کنار قنات می رود در این حین بانویی زیبا در ذهن او مجسم می شود که مشتی آب روی او می پاشد و پادشاه نیز بسیار خرسند بر یاران خود آب می پاشد و جنش آب پاشونک از اینجا شروع می شود.
آیین جشن آب پاشونک
جشن آب پاشونک را در فراهان،اراک،محلات و بسیاری از نواحی ایران برگزار می کردند و این جشن درواقع محبوبیت زیادی بین کودکان دارد.
جشن آب پاشونک در استان کهگیلویه و بویراحمد نیز برگزار میشود با این تفاوت که نام آن خشک گلان است و بیشتر در فصل پاییز انجام میدهند.
در روستاهایی با جمع شدن اهالی روستا در کنار یکدیگر این روز را جشن می گیرند و هر فرد با برداشتن دوسنگ و خواندن شعر در هنگانم کوبیدن سنگ ها به یکدیگر و گشتن در روستا به جشن ادامه می دهند و در نهایت به یکدیگر آب می پاشند.و بعد از آن زنان با استفاده از مقداری آرد به تعدا نفرات شرکت کرده در جشن گلوله خمیری مانند درست می کنند و در میان یکی از گلوله های خمیری شن یا ریگ قرار می دهند و هرکس که آن گلوله خاص را پیدا کند جشن به پایان می رسد.
جالب است بدانید که اگر تا دو روز پس از پیدا شدن گلوله باران نبارد ،اهالی آن فردی که گلوله را پیدا کرده است کتک می زنند تا خداوند دلش بسوزد و باران ببارد.
در شهرستان فراهان، جشن آب پاشونک هرساله با شروع فصل برداشت و به شکرانه نعمت گندم برگزار می شود . این مراسم ریشه در باور های مردم فراهان دارد در این روز اهالی فراهان از دور و نزدیک خود را به آستانه امامزاده احمد بن علی در روستای زلف آباد فراهان می‌رسانند و با شادی و سرور و آب‌پاشی روی یکدیگر و همچنین پختن آش رشته و دلمه مراسم شکرگزاری خود را به‌جا می‌آورند و به زیارت امامزاده و اهل قبور نیز می‌روند.
از ابوریحان نقل شده است که مردم در ایران باستان در روز ششم فروردین که تعلق به هرودا فرشته آب داشته است، سحرگاه در کنار حوض یا قنایی که در نزدیکی خانه هایشان قرار داشته، غسل می کردند.
یکی دیگر از اعتقادات ایرانیان باستان این بوده که در روز های آخر زمستان باید آلودگی های ناشی از آتش و دود زمستان را بشویند و بدین ترتیب به یکدیگر آب می پاشدند.
در ایران کهن، این روز را با نام چله تموز نیز می شناختند.
سخن پایانی
مراسم آب پاشونک در ایران باستان با نام های متفاوت و اشکال متفاوت انجام می شده است اما امروزه بسیار کمرنگ شده و همانگونه که ذکر شد فقط در تعدادی از نواحی ایران برگزار می شود.
فصل تابستان خاطره های خوبی را برای مردم رقم میزند و یکی از این خاطره ها می تواند جشن هایی باشد که در این فصل با قرار گرفتن مردم در کنار یکدیگر برگزار می شود و باعث گذراندن اوقات خوبی می شوند.
از دیگر جشن های تابستانی می توان به جشن نیلوفر، جشن نیایش پیر نارسته،جشن امردادگان،جشن شهریورگان،جشن تیرگان و جشن پرسه اشاره کرد.