درباره مادی های اصفهان

مادی‌ها کانال‌های وسیعی هستند که با شیبی ملایم، آب ورودی به شهر را از مجرای اصلی به بخش‌های فرعی منتقل می کنند و برای رساندن آب به بخش‌های دورتر از مجرای اصلی رود، کاربرد دارند.

مادی ها نقس بسیار مهمی از آبیاری و کشاورزی داشته اند و از مهم ترین اثر آن ها ایجاد فضای سبز و در خیابان چهارباغ و شکل گیری باغ های صفوی است.از کاربرد های مادی  ها می توان به متعادل کردن هوا نیز اشاره کرد.

در لغتنامه دهخدا مادی به معنای کانال اصلی آب تعریف شده است اما در گویش عامیانه مردم اصفهان به جوی بزرگ و مجرای آبی گفته می شود.

اﺳﺎﻣﻲ مادی هایی که در زمان ﺻﻔﻮﻳﻪ شهر اصفهان را در پوشش خود داشته اند عبارتند از:

ﻓـﺪین، ﻓﺮﺷـﺎدي، ﻧﻴﺎﺻـﺮم، ﻣـﺎدي ﺗﻴــﺮان ومادی شاه

انواع مادی ها در اصفهان

مادی نیاصرم: بزرگترین مادی های اصفهان است و مسیر آن بیشتر نزدیک رودخانه است و تا یک قرن پیش حد جنوبی شهر به شمار می رفته است . این مادی در کنار پل مارنان از رودخانه جدا شده و از کنار محله لنبان و باغ جنت به طرف مشرق می رود و نزدیک خیابان به سه شاخه منقسم شده و اراضی جی را مشروب می کند و به طرف خوراسگان و زردنجان و سروشفادران می رود. ابن حوقل، جغرافیانویس عرب و درقرن چهارم هجری که اصفهان را دیده است، از این مادی به نام(یاسرم) نام می برد.
مادی شاه: نام دیگر آن یا جوی شاه است که خاصه عمارت ها و باغ های شاهی بوده است. آب آن نصف مادی فرشادی می باشد، و از لنبان و چهار سوی شیرازی ها و محله مستهلک و شمس آبادی عبور نموده و به دو شاخه وارد و دو حوض چهارباغ، که مقابل درهای باغ هشت بهشت واقع بوده، می شده و از آن جا داخل باغ مذبور شده و باغ های شاهی و خانه های دولتی و بعضی از باغ های چهار باغ را مشروب می ساخته است.
مادی فدین: چون بعضی از سلطان ها شاخه ای از این نهر را فدای نفس خود کرده و اکثر آن را وقف شهر نموده بودند، به مادی فدا مشهور بوده است؛ ولی امروزه آن را مادی فدین می گویند. محل انشعاب آن بالاتر از سه نهر سابق الذکر است و آب آن از مادی فرشادی زیادتر است و از لنبان و شمس آبادی عبور کرده و در محله دروازه دولت به دو شعبه تقسیم می شود. محل انشعاب را لت محمد حسین بیک می نامند. یک شعبه از آن به محل درب کو شک و بیدآباد و چهار سوی علیقی آقا رفته و از کنار محله نو که آب بخشگان نامیده می شود، عبور نموده و باز به دو شاخه تقسیم می شود که شاخه کوچکتر، از زیر دروازه چهاررو (دروازه چهار راه) از شهر خارج شده و قریه سواری باغ جی را مشروب می کند و شاخه بزرگتر، وارد باغ صفی میرزا شده و از آن جا به باغ کلعنایت رفته و باز سه قسمت می شود که یک قسمت آن به مصرف محله های قدیمی دردشت و شاه شاهان می رسد و دو شاخه دیگر به بلوک جی و قریه سودان و چنبرک می رود. اما شعبه دیگر مادی فدین، از لت محمد حسین بیک به بعد، از محله دروازه دولت عبور کرده، داخل بعضی از باغ های شاهی می شود و از شمال میدان نقش جهان عبور کرده و داخل مدرسه ملاعبدالله می شود وبه سه شاخه تقسیم می شود که شاخه کوچکتر به محله قصر منشی می رود.

مادی تیران: در منتهی الیه حد غربی شهر جریان دارد و آب آن به قدر مادی فرشادی است و از کنار شهر می گذرد، اما شاخه هایی از آن را جدا کرده اند. این مادی، محله چهار سوی شیرازی ها، محله نو، قسمتی از بیدآباد و شیش را آب می دهد و مورنان را سیراب نموده و به قریه معروف به تیران آهنگران می رود و مزرعه های اطراف آن را مشروب می سازد و شاخه ای از آن هم آسیابی را می گرداند و به شاخه مادی فدین، که به سواری باغ می رود، می ریزد.

مادی فرشادی:محل انشعاب آن بالاتر از نیاصرم و در کنار قریه ناجوان(ناژوان) ماربین است و آب آن  مادی نیاصرم است. این مادی از محله لنبان و شمس آبادی عبور کرده و از زیر خیابان چهار باغ داخل مدرسه سلطانی چهار باغ شده و از محله دولت خارج شده واز شمال محله خواجو می گذرد و چهار باغ صدری و باغ های آن و محله خواجو و پای قلعه را تمام سرسبز و آباد می کند و بعد به محله ترواسکان و پافجان و ساسان و دهمرتین می رود و از شهر خارج شده و اراضی جی را مشروب می کند و کمتر وقتی آب آن می ایستد ، زیرا که شورابه و زایش دارد.

مادی‌های اصفهان، زیر زمین در حال حرکت هستند و سه‌چهارم مادی‌های مهم از زیر چهارباغ عبور می‌کند و به‌طرف مناطق مختلف شهر اصفهان می‌رود.

شناسنامه مادی های اصفهان طومار معروف شیخ بهایی است . در واقع ذهن خلاق انسانی برای بهره برداری از قطره قطره آب،همان طور که قنات‌ها را ایجاد کرده راهی نیز برای حرکت آب در شریان‌های شهر اصفهان نیز فراهم کرده است.


ﻣادی ها در شهر اصفهان شاخصه و متمایز کننده شهر اصفهان از سایر شهر های ایران می باشد.


مادی گردی ، یکی از تفریحات گردشگرانی هست که چندروزی را در اصفهان سپری می کنند. طول مادی های شهر اصفهان 310 کیلومتر است که همواره برای گردشگرانی که نخستین بار به دیدن نصف جهان می‌آیند شگفتی آور و جالب توجه بوده است.

FaLang translation system by Faboba