در مورد وجه تسمیه سردر قیصریه چیزی که واضح است نام این سردر بر گرفته از نام بازار قیصریه اسـت کـه بلافاصله بعد از سردر شروع می‌شود و تا چارسوی چیت‌ساز‌ها ادامه دارد. گفته شده قیصریه از واژه قیصر یـا سزار مشتق شده است. جهانگردان مشهوری مانند ناصرخسرو و شاردن به توصیف بازار قیصریه پرداختند و علت نامگذاری این بازار را شباهت این بنای تاریخی به قیصریه یا قیساریا در آسیای صغیر (ترکیه امروز) دانسته‌اند.

سردر بازار قیصریه، در مقابل مسجد جامع عباسی در شمال میدان نقش جهان ، سردرى قوسی شکل با کاشی‌کارى مجلل و باشکوه و نقاشی‌های رنگ باخته صفوی هویدا است که ورودی بازار قیصریه محسوب مـی‌شود. سـردر بازار قیصریه ورودی باشکوه و اصیل میدان نقش جهان است که بهترین دید و منظره را به این میدان داده است که در زمان صفویان میدان کهنه شهر را پس از گذر از بازار به میدان جدید شهر اتصال می‌داده است.

سقف داخلی سردر از کاشی‌هایی به رنگ آجری، گل‌بهی و سرمه‌ای بسیار خوشرنگ با طرح‌های اسلیمی به صورت مقرنس کار شده است که بسیار جلب توجه می‌کند. پس از سقف، به دیواره های این سردر می رسیم که نقاشی‌های چشم‌نوازی دارد.

دیوار روبه‌رو جنگ شاه عباس با ازبکان را نشان می‌دهد. دیواره سمت راست نشان‌دهنده اروپاییان در حال رقص و آواز و دیواره سمت چپ شکارگاهی را به تصویر کشیده است که با گذشت این همه سال و از بین رفتن قسمت‌هایی از این نقاشی‌ها هنوز زنده بودن رنگ‌ها و زیبایی خود را حفظ کرده است. در زمان حکومت قاجار و در روزگاری که مسعود میرزای ظل السلطان حاکم اصفهان بود در جبهه‌های سردر قیصریه تغییراتی صورت گرفت و یک حاشیه کاشیکاری در امتداد سه جانب سردر اضافه شده است

برخی از راسته‌های این بازارها عبارت‌اند از:

بازار عریان
هارونیه
نیم‌آورد گلشن
مخلص
سماورسازها
مقصودبیک
در طول این شاهراه سرپوشیده و مسقّف که برخی از خارجیان آن را «نگارخانه سرپوشیده» نامیده‌اند عناصر مذهبی همچون مدرسه نیماور، مدرسه صدر، مسجد خیاط‌ها، مسجد نو، مسجد ذوالفقار، مسجد شیشه، مسجد جارچی و ده‌ها مسجد دیگر به فعالیتهای مذهبی می‌پرداختند و بازرگانان و اصناف گوناگون در آنها عبادت می‌کردند.

مراکز فرهنگی مانند مدارس مذهبی هم به اعتبار و رونق بازار می‌افزودند. مدارسی همچون مدرسه کاسه گران، هارونیه، نیم آورد، جده بزرگ، جده کوچک، ملاعبدالله و … که با معماری خاص ایرانی-اسلامی ده‌ها سال است موضوع کتاب‌ها و رسالات و تحقیقات مهندسین و معماران و سیاحان گوناگون هستند.